Có nên sử dụng thuốc ức chế men chuyển, ức chế thụ thể trên người nhiễm COVID-19 hay không?

Coronavirus 2(SARS-CoV-2) có ái lực đặc biệt với thụ thể ACE2 có ở tế bào mô phổi. Liệu việc sử dụng ức chế men chuyển hay ức chế thụ thể thể sẽ có ảnh hưởng như thế nào trên những bệnh nhân mắc COVID-19?

Đã có mối lo ngại cho rằng thuốc ức chế men chuyển angiotensin (Angiotensin Inhibitors – ACE-Is) và thuốc chẹn thụ thể angiotensin (Angiotensin Receptor Blockers – ARBs) làm tăng tính nhạy cảm của cơ thể đối với vi-rút SARS CoV-2 và sẽ làm tăng khả năng mắc bệnh nặng hơn khi bị nhiễm bệnh COVID-19. Những mối quan tâm này dựa trên các cân nhắc tính hợp lý về sinh học, và quan sát thấy có biểu hiện quá mức ở nhữngbệnh nhân tăng huyết áp và có các bệnh tim mạch kèm theo khi bị nhiễm COVID-19 và những bệnh nhân này có kết quả điều trị kém.

Hàng triệu người trên thế giới hiện đang sử dụng các thuốc ức chế men chuyển (ACE-Is) và các thuốc chẹn thụ thể angiotensin (ARBs) để điều trị bệnh tăng huyết áp, suy tim, bệnh động mạch vành hoặc bệnh thận. Suy đoán về kết quả điều trị sẽ tồi tệ hơn giữa các bệnh nhân liên quan đến sử dụng các loại thuốc này trong đại dịch COVID-19 đã gây ra sự lo lắng lan rộng cho cả người bệnh và các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ.

Mặt khác, tác hại do ngưng sử dụng các loại thuốc này một cách tuỳ tiện đã được chứng minh rõ ràng trên thực tế. Ngoài ra, còn có nhiều suy đoán về lợi ích tiềm tàng của ACEIs và ARBs, dựa trên các lý luận hợp lý về sinh học và dữ liệu động vật và các nghiên cứu lâm sàng nhỏ trên bệnh nhân bị nhiễm vi-rút khác gây bệnh viêm đường hô hấp.

Dưới đây là bản tóm tắt những bằng chứng khoa học hiện tại về tác động của thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn thụ thể angiotensin đối với bệnh COVID-19 vừa được WHO công bố:

Phương pháp: Đây là một đánh giá nhanh được thực hiện bằng cách sử dụng Ovid MEDLINE và Cơ sở dữ liệu tổng quan có hệ thống của Cochrane từ 1/1/2003 đến ngày 24/4/2020, cũng như các cơ sở dữ liệu của WHO có liên quan đến các thử nghiệm về thuốc điều trị COVID-19 đăng trên hospitaltrials.gov và medRxiv.org từ lúc bắt đầu thành lập đến ngày 17/4/2020, sử dụng các thuật ngữ COVID-19, virus SARS, Hội chứng hô hấp Trung Đông, thuốc ức chế men chuyển angiotensin và thuốc chẹn thụ thể angiotensin. Các trích dẫn bổ sung đã được xác định từ danh sách tham khảo tìm kiếm bằng tay, và sử dụng tất cả các công trình nghiên cứu với các ngôn ngữ khác nhau. Chất lượng nghiên cứu được đánh giá bằng Thang đánh giá chất lượng Newcastle-Ottawa.

Đánh giá bằng chứng: Đánh giá nhanh dựa trên 11 nghiên cứu quan sát, 8 trong số đó được thực hiện ở Trung Quốc, cùng với các nghiên cứu duy nhất được thực hiện từ Ý, Anh và Hoa Kỳ. Gần như tất cả các nghiên cứu chỉ bao gồm những bệnh nhân nhiễm  COVID-19 được xác định dựa trên kết quả từ phòng xétnghiệm. Không có nghiên cứu nào được tìm thấy được thiết kế để đánh giá trực tiếp liệu thuốc ức chế men chuyển ACE-Is hoặc thuốc chẹn thụ thể ARBs làm tăng nguy cơ mắc COVID-19. Sau khi điều chỉnh các yếu tố gây nhiễu, tiền sử sử dụng thuốc ức chế men chuyển ACE-Is hoặc sử dụng thuốc chẹn thụ thể ARBs không được tìm thấy có liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh COVID-19. Không có nghiên cứu nào đề cập đến lợi ích và tác hại tiềm tàng của việc khởi đầu thuốc ACE-Is hoặc ARBs khi điều trị cho bệnh nhân mắc COVID-19.

Kết luận: Có bằng chứng chắc chắn thấp (low-certainty evidence) về việc lo ngại người có tiền sử điều trị lâu dài bằng thuốc ức chế men chuyển (ACE-Is) hoặc thuốc chẹn thụ thể angiotensin (ARBs) không thuộc nhóm nguy cơ cao có kết quả xấu khi bị nhiễm COVID-19.

Đối với Hiệp Hội Tim mạch Châu Âu và AHA/ACC

Bệnh nhân đã sử dụng thuốc ức chế men chuyển hoặc ARBs thường được khuyên nên tiếp tục dùng thuốc. Hội đồng Tăng huyết áp của Hiệp hội Tim mạch Châu Âu đã nhấn mạnh việc không có bất kỳ bằng chứng nào chứng minh tác dụng có hại của thuốc ức chế men chuyển và ARBs trong bối cảnh đại dịch COVID-19 bùng phát. Tuy nhiên, thiếu bằng chứng chứng minh rằng lợi ích có được là sẽ lớn hơn các tác hại tiềm ẩn ở bệnh nhân nhiễm bệnh. AHA/ACC đã tuyên bố rằng “Trong trường hợp bệnh nhân mắc bệnh tim mạch được chẩn đoán mắc COVID-19, các quyết định điều trị trên nhân nên được đưa ra theo tình trạng huyết động của từng bệnh nhân và biểu hiện lâm sàng”.

Những quyết định khó khăn nhất cần được đưa ra ở những bệnh nhân bị tăng huyết áp nặng hoặc suy tim mạn tính, những bệnh nhân này có thể xấu đi nhanh chóng nếu thuốc hoạt động trên hệ thống angiotensin của renin bị ngưng sử dụng. Có hai vấn đề – điều trị trước khi bị nhiễm trùng và điều trị trong khi bị nhiễm trùng

– Tiếp tục điều trị trước khi bị nhiễm trùng: Những bệnh nhân mà loại thuốc này có khả năng mang lại lợi ích cao nhất (ví dụ như những người bị tăng huyết áp hoặc suy tim nặng) thì nên tiếp tục điều trị và cả những người có những ảnh hưởng bất lợi của COVID -19, tỷ lệ tử vong tăng lên trong COVID-19. Trong trường hợp những bệnh nhân như vậy có thể nên tiếp tục dùng thuốc.

– Tiếp tục điều trị trong khi bị nhiễm trùng: Trong trường hợp không có thử nghiệm lâm sàng trong COVID-19, có lẽ tốt nhất là chấp nhận các lợi ích đã được chứng minh của việc tiếp tục điều trị bệnh tim mạch nặng và tiếp tục điều trị bằng thuốc ức chế men chuyển hoặc ARBs nếu nhiễm trùng cấp tính xảy ra, thậm chí có nguy cơ không chắc chắn về tác hại.

Nguồn:

1.COVID-19 and the use of angiotensin-converting enzyme inhibitors and receptor blockers -Scientific Brief” – WHO, 7 May 2020

2.BMJ Editorial: Drugs and the renin-angiotensin system in covid-19

Theo WHO, BMJ.